Có một câu chuyện mà báo chí Anh thời điểm năm 2020 nhắc lại nhiều lần khi nói về thất bại của Man City trước Lyon ở tứ kết Champions League. Vào ngày thi đấu, khoảng 9 tiếng đồng hồ trước giờ bóng lăn, Pep Guardiola vẫn muốn các học trò ra sân tập để hoàn thiện cho ý tưởng đột xuất của mình về hệ thống 3 trung vệ - sơ đồ 3-5-2.

Thực tế, việc các CLB tại châu Âu có một buổi tập vào buổi sáng trong ngày thi đấu là không lạ lẫm, nhưng mục đích của buổi tập đó thường chỉ mang mục đích “đánh thức” cơ thể, bằng những bài vận động nhẹ nhàng.

Kết quả sau đó thì ai cũng nhớ. Miệt mài tập luyện đến sát giờ ra sân, đội bóng của Pep Guardiola nhận thất bại 1-3 mà ở đó cả 3 bàn thua đều liên quan đến khả năng vận hành hàng ngang 5 hậu vệ. Đó là mùa giải mà đại dịch Covid 19 bùng nổ, Champions League lùi lại tới tận tháng 8, các đội bóng đá tập trung tại Lisbon từ vòng tứ kết. Manchester City khi ấy vừa thuyết phục vượt qua Real Madrid, di chuyển đến Bồ Đào Nha và chuẩn bị một cách chơi hoàn toàn mới trong suy nghĩ của Guardiola. 

Thực tế thì chuyện vị HLV tài ba này suy nghĩ quá nhiều trước những trận đánh lớn là điều không mới. Chung kết Champions League một năm sau đó, Ilkay Gundogan được sử dụng ở vị trí tiền vệ trụ thay vì Rodri hay Fernandinho, và City lại cay đắng nhận thất bại một lần nữa trên đất Bồ Đào Nha.  

Nhìn nhận một cách khách quan cho trường hợp Manchester City, thì những toan tính của Pep luôn xuất hiện khi bản thân người đàn ông này cảm thấy không yên tâm với những con người trong tay của mình trước những trận đấu lớn. Câu chuyện hoàn toàn khác khi đội bóng này đã có sự hoàn thiện. Chung kết Champions League 2022/23 trước Inter, Pep đưa vào sân 11 con người tốt nhất và thường xuyên đá chính của mình. Kết quả thì ai cũng biết, City dù có gặp đôi chút khó khăn, thì vẫn bản lĩnh đăng quang danh hiệu cao quý nhất châu Âu cho cấp độ CLB lần đầu tiên. 

Tâm thế cho một trận đánh lớn là cực kì quan trọng, từ những vị thuyền trưởng, tới các cầu thủ khi bước vào trận đấu. 

3 năm trước tại Wembley, trận chung kết Euro 2020, những chuyên viên ở ủy ban kĩ thuật của UEFA ghi lại đánh giá của mình khi tiếng còi mãn cuộc kết thúc rằng: ĐT Anh, với hệ thống 3-4-2-1, sử dụng quá nhiều đường chuyền dài, sợ phải nhận bàn thua và đã không tận dụng tốt nhất khả năng của 2 cầu thủ chạy cánh. 

Cũng phải thôi, đó là lần đầu tiên mà Gareth Southgate, Jordan Pickford, John Stones, Kyle Walker, Declan Rice hay Harry Kane chơi một trận chung kết giải đấu lớn tại ĐTQG. Và dù trận đấu được định đoạt bởi loạt luân lưu, thì đội chủ nhà của trận đấu ấy đã không có bản lĩnh thi đấu vững vàng nhất xuyên suốt 120 phút thi đấu. 

Bối cảnh mà Gareth Southgate phải đương đầu vào lúc này và 3 năm trước là hoàn toàn khác biệt. Tuyển Anh tại Euro 2020 kiên định sử dụng hệ thống 3-4-2-1 từ đầu tới cuối giải đấu. Họ có những con người phù hợp và đã quen với sơ đồ chơi này, họ có những khoảnh khắc mạch lạc với bóng, nhưng đôi khi lại quá thoải mái tới mức bị động với việc phòng ngự trên phần sân nhà. Tại Đức mùa hè này, những chỉ trích dành cho vị chiến lược gia 53 tuổi có chiều hướng gia tăng. Southgate thực sự đã loay hoay để tìm cách đặt những ngôi sao trong tay mình vào hệ thống phù hợp. Phải đi đến trận bán kết, tuyển Anh mới cho thấy hình ảnh thuyết phục nhất, kiên định nhất với những con người được cho là tốt nhất của mình. 

Họ đã nếm được thất bại từ trận chung kết 3 năm về trước, họ đã tìm ra được công thức chơi phù hợp nhất và hẳn là họ đang rất háo hức để chứng tỏ mình trước cơ hội đăng quang lần đầu tiên trong lịch sử tại Euro. Đó sẽ là tâm thế của Gareth Southgate và các học trò khi bước vào cuộc đối đầu với Tây Ban Nha – tập thể không cần phải bàn cãi, là đội thể hiện vững vàng nhất tại Euro lần này. 

Bên kia chiến tuyến, Luis de la Fuente chia sẻ nhiều điểm chung với người đồng nghiệp. Chưa từng dẫn dắt một CLB lớn nào, làm việc với cấp độ trẻ rồi được cân nhắc cho vị trí thuyền trưởng của ĐTQG. Nhưng khác biệt lớn nhất giữa 2 vị chiến lược gia này nằm ở triết lý bóng đá. Nếu như Southgate những năm qua luôn cố gắng để đặt các cầu thủ tốt nhất của mình vào một hệ thống chơi bóng phần nào mang nhiều ảnh hưởng của các CLB hàng đầu tại Ngoại hạng Anh, thì ĐT Tây Ban Nha của de la Fuente luôn kiên định với 1 cách chơi dựa trên nền tảng phẩm chất kĩ thuật của các cá nhân. 

Euro lần này, dựa trên triết lý được định sẵn ấy, vị chiến lược gia 63 tuổi mang đến một bộ mặt mới mẻ cho Tây Ban Nha bằng sự điều chỉnh trong tốc độ tấn công. Rodri và các đồng đội vẫn cho thấy khả năng kiểm soát trận đấu, nhưng sẵn sàng tăng tốc, chơi nhanh, chơi trực diện với sự có mặt của Nico Williams và Lamine Yamal. Đó là thứ bóng đá chảy trong máu của những cầu thủ của ĐTQG nước này, họ chơi những trận đấu với Italy, với Đức, với Pháp không khác gì so với cách họ thể hiện trước những Georgia hay Albania. Lớp lang, đĩnh đạc hòa với nét mới đến từ sự quyết đoán và tốc độ. 

Chẳng có lí do gì để thầy trò de la Fuente phải thay đổi tâm thế đối đầu cho trận chung kết với người Anh cả, nhất là khi họ sở hữu trong đội hình những thủ lĩnh về mặt chuyên môn với bản lĩnh của những nhà vô địch như Dani Carvajal hay Rodri. 

Cũng giống như ví dụ về Pep Guardiola và Manchester City như đã đề cập, cả Anh và Tây Ban Nha đều đã gần như hoàn thiện trong cách tổ chức lối chơi khi tiến đến trận đấu cuối cùng tại Berlin vào đêm chủ nhật tới. Họ sẽ chẳng thay đổi gì cả, vì họ đang có được phiên bản tốt nhất của mình tại Euro lần này. 

Vì thế, trận đấu sẽ được định đoạt giữa tâm thế háo hức thể hiện bản thân của người Anh và bản lĩnh thi đấu đĩnh đạc tới từ Tây Ban Nha.